صدوبیست‌ویکمین شمارۀ فصلنامه «تعلیم و تربیت» منتشر شد
پایگاه خبری رب: به گزارش خبرگزاری مهر صدوبیست‌ویکمین شماره فصلنامه «تعلیم و تربیت» در بهار سال 1394 منتشر و در تارنمای پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفت.
فصلنامه «تعلیم و تربیت» از معتبرترین نشریات حوزه تعلیم و تربیت در ایران است. سردبیر این نشریه علمی پژوهشی که پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش آن را منتشر می‌نماید بر عهده دکتر محمود مهرمحمدی است و صاحب‌امتیازی آن را وزارت آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران بر عهده دارد.
در این شماره از فصلنامه که در بهار 1394 منتشر شد، شش مقاله به چاپ رسیده و در انتها نیز به معرفی کتاب «برنامه درسی و آموزش هنر در آموزش و پرورش» پرداخته شده است.
مقالات مندرج در این شماره به این شرح است:
پیش‌بینی عملکرد دانش‌آموزان در حل مسئله‌های کلامی ریاضی با توجه به متغیرهای شناختی، فراشناختی و عاطفی
نویسندگان این مقاله، دکتر فرهاد کریمی عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، دکتر علی‌رضا مرادی استاد روانشناسی دانشگاه خوارزمی، دکتر پروین کدیور استاد روانشناسی دانشگاه خوارزمی و دکتر رضا کرمی نوری، دانشیار روانشناسی دانشگاه اوربر سوئد هستند.
در این پژوهش با استفاده از نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای، 450 نفر از دانش‌آموزان مدارس راهنمایی مناطق 3 و 18 تهران انتخاب شدند. با استفاده از آزمون حل مسئله‌های کلامی ریاضی، آزمون بازنمایی گزاره‌ای، پرسشنامه دانش فراشناختی، پرسشنامه باورهای شناختی و آزمون هوش کل داده‌های لازم جمع‌آوری شد و از روش رگرسیون چندگانه تحلیل گردید. نتیجه این شد که با واریانس 3/41 رابطه معناداری بین متغیرهای پیشین با عملکرد دانش‌آموزان در حل مسئله‌های کلامی وجود دارد. به‌منظور تعیین میزان سهم متغیرها در پیش‌بینی متغیر ملاک در همان نمونه نیز پژوهش دیگری انجام شد و یافته‌ها این نتیجه را نشان داد که متغیرهای فراشناختی، شناختی و عاطفی نقش معناداری در پیش‌بینی عملکرد حل مسئله دارند ولی سهم متغیرهای فراشناختی بیش از متغیرهای شناختی و عاطفی و سهم متغیرهای شناختی بیش از متغیرهای عاطفی است.
واژگان کلیدی این مقاله، حل مسئله‌های کلامی ریاضی، نظارت فراشناختی، دانش فراشناختی، بازنمایی گزاره‌ای، هوش‌بهر غیرکلامی و باورهای فراشناختی است.
آزمون نظریه واگنر برای تبیین عوامل مؤثر بر تخصیص اعتبارات غیرپرسنلی به آموزش و پرورش
دکتر عبدالله انصاری عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش این مقاله را به انجام رسانده است. وی این پژوهش را بر اساس این نظریه واگنر پیش برده که دولت متناسب با افزایش تولید ناخالص ملی و رشد جمعیت، مخارج آموزشی را افزایش می‌دهد. در این مقاله نظریه واگنر در دوره زمانی 1360 تا 1392 به روش تخمین خودرگرسیون‌برداری و الگوی تصحیح خطابرداری یوهان-جوسلیوس آزمون شد. نتایج نشان داد در کوتاه‌مدت تغییر در اعتبارات غیرپرسنلی ارتباطی با شمار دانش‌آموزان، نوسان درآمدهای دولت، برنامه‌ها و اهداف و فعالیت‌های آموزشی نداشته است و متأثر از سیاست‌های انقباضی دولت نیز نبوده است. تجزیه واریانس نشان داد در بلندمدت، بیشترین سهم در تغییر اعتبارات غیرپرسنلی آموزش و پرورش عمومی از طریق متغیر و پس از آن به ترتیب از طریق مخارج دولت، اعتبارات هزینه شده آموزش و پرورش، نرخ رشد شمار کارکنان و در نهایت سیاست‌های دولت توضیح داده می‌شود. نویسنده در انتها پیش‌بینی کرده است اعتبارات غیرپرسنلی در سال 1398 نسبت به سال 1392 با رشد متوسط 9/3 درصد در سال، 3/23 درصد افزایش خواهد یافت.
اعتبارات غیرپرسنلی آموزش و پرورش، تأمین مالی آموزش و پرورش، نظریه واگنر واژگان کلیدی این مقاله هستند.
پیش‌بینی میزان اضطراب دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه شهر تهران بر اساس راهبردهای شناختی و فراشناختی آنان
دکتر قدسی احقر، دانشیار پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش و دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات نویسنده این مقاله است. نمونه آماری این پژوهش، 610 نفر از دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه شهر تهران بودند که به روش نمونه‌گیری تصادفی چندمرحله‌ای انتخاب شدند. از پرسشنامه اضطراب امتحان ساراسون و پرسشنامه راهبردی یادگیری و مطالعه برای جمع‌آوری داده‌ها و از آمار توصیفی و آمار استنباطی برای تحلیل داده‌ها استفاده شده است. نتایج، 1/87 درصد از دانش‌آموزان را با اضطراب متوسط و بالا نشان داد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که راهبردهای فراشناختی و شناختی تعدیل‌کننده اضطراب امتحان هستند و دانش‌آموزانی که از راهبردهای شناختی و فراشناختی بیشتری بهره می‌گیرند، اضطراب امتحان کمتری را تجربه می‌کنند.
کلمات کلیدی این مقاله، اضطراب امتحان، نگرانی، هیجان پذیری، راهبردهای شناختی، راهبرد تکرار، بسط دهی، سازمان‌دهی، راهبردهای فراشناختی، راهبردهای برنامه‌ریزی، ارزشیابی و خودنظم دهی هستند.
نقش تدریس فکورانه معلمان زبان انگلیسی ایرانی و سبک تدریس آن‌ها در پیشرفت دانش‌آموزان
دکتر فرهاد قربان دوردی‌نژاد استادیار دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی و مینو رشوند، کارشناس ارشد آموزش زبان انگلیسی این پژوهش را انجام داده‌اند. برای انجام این پژوهش هفتاد معلم زبان انگلیسی سوم دبیرستان استان قزوین انتخاب شدند. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه تدریس فکورانه، ترجیحات سبک تدریس معلمان و نمرات نهایی دانش‌آموزان هر معلم گردآوری شد. در بررسی نقش تدریس فکورانه معلمان و سبک تدریس‌شان در دستاوردهای دانش‌آموزان سطح بالا و پایین، نتایج حاکی از آن بود که عامل اول می‌تواند دستاوردهای دانش‌آموزان را پیش‌بینی کند. از میان عوامل تدریس فکورانه، عامل فراشناختی می‌تواند به‌طور معناداری دستاوردهای دانش‌آموزان را پیش‌بینی کند.
تدریس فکورانه معلمان، سبک تدریس، معلمان زبان انگلیسی واژگان کلیدی این مقاله هستند.
عوامل فراشناختی و عاطفی دانش‌آموزان دارای پیشرفت تحصیلی بالا و پایین در ریاضی
دکتر جواد مصرآبادی، دانشیار دانشگاه شهید مدنی‌پور آذربایجان و دکتر اکبر رضایی، دانشیار گروه روانشناسی دانشگاه پیام نور تهران نویسندگان این مقاله هستند.
آزمودنی‌ها 313 نفر از دانش‌آموزان پایه سوم راهنمایی شهر تبریز بودند که به شیوه خوشه‌ای انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از آزمون پیشرفت تحصیلی ریاضی، پرسشنامه محقق ساخته دانش و راهبردهای شناختی-فراشناختی و پرسشنامه تجدید نظر شده سنجش نگرش نسبت به مدرسه استفاده شد. دانش‌آموزان در دو گروه مقایسه دارای پیشرفت تحصیلی بالا و دانش‌آموزان دارای پیشرفت تحصیلی پایین بودند. نتیجه این شد که یافته‌های تجزیه تابع تشخیص، منجر به تابع تشخیص معنادار شد که طبق این تابع چهار متغیر استفاده از راهبردهای فراشناختی، استفاده از راهبردهای شناختی، ادراک تحصیلی از خود و ارزش‌گذاری هدف‌های مدرسه‌ای دارای بالاترین توان در تمایز دو گروه از دانش‌آموزان بودند و حدود 67 درصد از افراد دو گروه طبق تابع به دست آمده به طور صحیح مجدد طبقه‌بندی شدند. نتیجه این‌که نشانگر توان چهار متغیر مذکور در تمایز دانش‌آموزان دارای سطوح تحصیلی مختلف بود.
کلیدواژگان مقاله، پیشرفت تحصیلی، فراشناخت، عاطفه تحصیلی، تجزیه تابع تشخیص هستند.
ارزشیابی خط کتاب فارسی اول دبستان
این مقاله نوشته دکتر حیدر قمری عضو هیئت‌علمی دانشگاه فرهنگیان است.
پژوهش حاضر با هدف تعیین میزان مناسب بودن خطوط کتاب فارسی اول دبستان (تحریری، نسخ و شبه نستعلیق) برای خواندن و نوشتن دانش‌آموزان این پایه، دستیابی به نتایج حضور این خطوط در کتاب و نیز تعیین میزان تطابق خط تحریری کتاب با اصول خوش‌نویسی انجام شده است. روش انجام این پژوهش، ارزشیابی است و جامعه آماری متشکل از همه معلمان، سرگروه‌های آموزشی و دانش‌آموزان پایه اول دبستان، متخصصان خوش‌نویسی و متخصصان آموزش زبان فارسی در کل کشور در سال تحصیلی 91-1390 هستند. از پنج استان تهران، خوزستان، زنجان، کرمانشاه و یزد به‌صورت نمونه‌گیری هدفمند 720 معلم، 165 سرگروه آموزشی و 840 دانش‌آموز به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای و سه متخصص خوش‌نویسی و چهار متخصص آموزش زبان فارسی به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای انتخاب شدند. گردآوری داده‌ها در این پژوهش از طریق پرسشنامه و آزمون پیشرفت تحصیلی املا و ابزار سنجش خوانانویسی انجام گرفته است. نتایج پژوهش استفاده از سه خط در پایه اول دبستان کار نامناسبی است و دانش‌آموز دچار دوگانگی و سردرگمی می‌شود و موجب ابداع و به‌کارگیری خطی بین خط نسخ و خط تحریری از سوی دانش‌آموزان می‌شود. خط نسخ برای این پایه مناسب است و خط تحریری برایشان دشوار است.
ارزشیابی برنامه درسی، آموزش ابتدایی، خط تحریری، خط کتاب درسی و کتاب درسی فارسی واژگان کلیدی این مقاله هستند.
بررسی رابطه جهت‌گیری فراشناختی کلاس درس با آگاهی فراشناختی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان
رضا چالمه، دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی دانشگاه شیراز و دکتر محبوبه فولادچنگ، عضو هیئت‌علمی بخش روانشناسی تربیتی دانشگاه شیراز، نویسندگان این مقاله هستند. در این پژوهش با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای تصادفی، نمونه 213 نفر از دانش‌آموزان دبیرستانی (107 پسر و 106 دختر) شهر شیراز انتخاب شدند. داده‌ها از طریق پرسشنامه آگاهی فراشناختی و مقیاس جهت‌گیری فراشناختی محیط‌های یادگیری جمع‌آوری شد. نتیجه این پژوهش نشان داد که رابطه معناداری بین ابعاد مقیاس جهت‌گیری فراشناختی محیط‌های یادگیری با متغیرهای آگاهی فراشناختی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان وجود دارد. آگاهی فراشناختی دانش‌آموزان به ترتیب از طریق تعامل درون‌کلاسی، خواست‌های فراشناختی کلاس و حمایت و تشویق معلم قادر به پیش‌بینی شدن است و بهترین پیش‌بینی کننده‌های پیشرفت تحصیلی به ترتیب شامل تعامل درون‌کلاسی، خواست‌های فراشناختی کلاس و حمایت عاطفی هستند.
جهت‌گیری فراشناختی کلاس درس، فراشناخت، دانش فراشناختی، آگاهی فراشناختی، تنظیم فراشناختی و پیشرفت تحصیلی واژگان کلیدی این مقاله هستند.
معرفی کتاب «برنامه درسی و آموزش هنر در آموزش و پرورش»
فصلنامه تعلیم و تربیت در بخش پایانی این شماره، به معرفی کتاب «برنامه درسی و آموزش هنر در آموزش و پرورش» تألیف دکتر محمود مهرمحمدی و دکتر مرجان کیان پرداخته است که توسط انتشارات سمت (سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی) در سال 1393 به چاپ رسیده است.
در پیشگفتار این کتاب اهمیت هنر و جامعه دانایی‌محور و علت به حاشیه رفتن هنر و راهبردهایی برای بازگرداندن هنر از حاشیه به متن و کم‌توجهی به هنر در سند تحول آموزش و پرورش سخن گفته شده است.
مطالب کتاب در پنج بخش و هجده فصل تنظیم شده است. بخش نخست «مبانی تربیت» نام دارد و شامل فصل اول تا ششم می‌شود و به موضوعاتی چون هنر بازاندیشی مفهوم سواد، هنر و عملکردهای شناختی آن، هنر و پرورش منش و عادات ممتاز فکری، هنر و تربیت چند فرهنگی، پیامدهای تربیت هنری، منطق آموزش هنر و هنر و کارکردهای ابزاری می‌پردازد.
عنوان بخش دوم «مبانی روان‌شناختی» است و به موضوعاتی چون: هنر و هوش‌های چندگانه در فصل هفتم و در فصل هشتم به مبانی روان‌شناختی آموزش هنر و در فصل نهم مراحل تحول زیباشناسی در کودکان و نوجوانان ایرانی توجه شده است.
بخش سوم «رویکردها و الگوها» نام گرفته است و رویکردهای تربیت هنری را در فصل دهم و هنر و ساختار تلفیقی و تفکیکی در سازمان برنامه درسی در فصل یازدهم و هنر و برنامه درسی تلفیقی در فصل دوازدهم را مورد بررسی قرار می‌دهد.
«برنامه درسی، آموزش و ارزشیابی هنر» عنوان بخش چهارم و شامل فصل سیزدهم با موضوع برنامه درسی و استانداردها در نگاه تطبیقی و فصل چهاردهم با عنوان روش‌های آموزش هنر و فصل پانزدهم با موضوع هنر و چالش‌های آن و مؤلفه‌های سنجش است.
بخش پنجم با عنوان «آموزش عمومی هنر، تجارب عملی و چشم‌اندازها» به بررسی برنامه درسی و آموزش هنر در نگاه جهانی در فصل شانزدهم و معرفی برخی تجارب نوآورانه در فصل هفدهم می‌پردازد و در فصل پایانی یعنی فصل هجدهم الگوی مطلوب برنامه درسی هنر را ارائه می‌دهد. در جمع‌بندی پایانی این فصل مفهوم وسیع سواد در ارائه این الگو بیان شده است و مطالبی برای رفع دغدغه بومی‌سازی برنامه درسی هنر ارائه شده است.
