شمارۀ جدید «اطلاعات حکمت و معرفت» به فلسفۀ قاره‌ای علم پرداخت
پایگاه خبری رب: به همت مؤسسه اطلاعات شمارۀ 116 مجلۀ اطلاعات حکمت و معرفت با موضوع «فلسفۀ قاره‌ای علم» منتشر شد. این نشریه با مدیرمسئولی و سردبیری انشاءالله رحمتی و قیمت 2000 تومان در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.
به گزارش خبرگزاری مهر، روایت غالب از فلسفه علم روایتی تحلیلی است اما این شماره از نشریۀ اطلاعات حکمت و معرفت به روایت قاره‌ای از فلسفه علم پرداخته شده است.
رضا علی‌زاده ممقانی در سخن دبیر نوشته است: «روایت جاافتاده و دانشگاهی از فلسفه علم، روایتی تحلیلی است؛ خوانشی که مطابق آن فلسفه علم و فلسفه تحلیلی، اگر نه این‌همان، دست‌کم آن‌قدر به یکدیگر نزدیک‌اند که فهم هر کدام‌شان بدون توسل به دیگری چندان ممکن نیست. این روایت دانشگاهی هم مسبوق به سابقه است و هم دلایل خوبی از آن حمایت می‌کند. فلسفههای تحلیلی و علم، زمینه‌ها و مقدماتی پیش‌تر از دوران معاصر دارند؛ اما شکوفایی‌شان در ابتدای قرن بیستم در یک همسایگی شناختی موجه رخ داد. منطق، ریاضیات و فیزیک نظری طی این دوران، پهنه همکاری مشترک دانشمندان و فیلسوفانی با زمینه‌ها و علایق مشترک شد. این همکاری و تعامل منجر به شکل‌گیری حقله‌های وین و برلین شد و فلسفه علم در ظهور و بروز دانشگاهی‌اش شکلی تحلیلی به خود گرفت. نکتۀ مهم این است که ورود جدی فلسفه علم به ایران نیز بیشتر از مسیر تحلیلی آن بوده‌است که دلایل مشابهی با وضعیت عمومی آن در جهان دارد. این در حالی است که فیلسوفان قاره‌ای هم به علم و مباحث مربوط به آن پرداخته‌اند. مروری کوتاه بر فهرست اسامی فیلسوفان قاره‌ای که در مورد علم و شناخت سخن گفته‌اند مخاطب را با نام‌های بزرگی از تاریخ فلسفه روبرو می‌سازد؛ هگل، مارکس، نیچه، هوسرل، هایدگر، فوکو، مارکوزه، هابرماس و بسیاری دیگر، تنها بخشی از فهرست بلندبالای فیلسوفان قاره‌ای است که در مورد علم سخن گفته‌اند. مجموعه همگی این تاملات قاره‌ای در مورد علم که دامنه بسیار گوناگونی دارند، فلسفه قاره‌ای علم را تشکیل می‌دهند».
به همین خاطر دفتر ماهِ شماره 116 از مجلۀ اطلاعات حکمت و معرفت به این فلسفههای دیگرباشِ علم اختصاص یافته است. دبیر دفتر ماه بر این نکته تأکید می‌کند که باید توجه داشت که عنوان فلسفه قاره‌ای علم، بیش از آن که نمایان‌گر یک مکتب یا جریان فکری خاص باشد، دلالت بر دسته فراوانی از فلسفههای غیرتحلیلی دارد که علم را موضوع تاملات فلسفی خویش ساخته‌اند.
این دفتر ماه از شش نوشتار تشکیل شده است. نخستین مطلب گفت‌وگویی با دکتر محمدحسین ملایری است که می‌کوشد تا گریزی بر بسیاری از این جریان‌های گوناگون و متفاوت قاره‌ای بزند. به گفتۀ دبیر دفتر ماه «دکتر محمدحسین ملایری که یکی از معدود افرادی است که بر خلاف فضای تحلیلی غالب در کشور سعی در ارایه گفتمان فلسفی خاصی در مورد علم دارد که کاملا قاره‌ای است. او کتابی نیز در همین زمینه تالیف کرده‌است و با برخی از چهره‌های به نام قاره‌ای چون پاتریک هیلان نیز در ارتباط دانشگاهی است. از این رو محمدحسین ملایری یکی از بهترین گزینه‌ها برای گفت‌وگویی پیرامون فلسفه قاره‌ای علم محسوب می‌شود».
مطلب دوم گفت‌وگویی است که پریسا صادقیه، مترجم کتاب فلسفههای قاره‌ای علم، با پرفسور جوزف روز انجام داده است. روز از شارحان به نام مارتین هایدگر است، این گفت‌وگو بهانه خوبی برای طرح پرسش‌هایی نقادانه پیرامون یکی از مهم‌ترین گرایش‌های قاره‌ای درباره علم را فراهم می‌آورد و پرفسور روز نیز با صبر و حوصله فراوانی به این پرسش‌ها پاسخ داده‌است. مطلب بعدی یادداشتی انتقادی از رضا علی‌زاده ممقانی با نام «حاشیه‌ای انتقادی بر یک دفاعیه» در مورد پاسخ‌های پرفسور روز است که به واکاوی دیدگاه‌های او و نقد فلسفه علم هایدگر می‌پردازد. دامنه نقدهای مطرح در این یادداشت شامل بسیاری از گرایش‌های پدیدارشناختی می‌شود. چهارمین نوشتار، ترجمه مقاله‌ای است با عنوان «فلسفه قاره‌ای علم آغازین» به قلم پرفسور بابت بابیچ که یکی از مهم‌ترین فیلسوفان قاره‌ای علم معاصر به شمار می رود. بابیچ در این مقاله به برخی ریشه‌ها و زمینه‌های پیدایش نگرش قاره‌ای در مورد علم پرداخته و از سویی نیز برخی تحولات موثر در این جریان‌ها را مورد اشاره قرار داده است.
پنجمین مقاله جلال نبهانی‌زاده «کارنپ در برابر هیدگر» نام دارد. مولف در این مقاله به موردکاویِ نمونه‌ای تطبیقی از رودلف کارناپ و مارتین هایدگر و مقایسه دو رهیافت قاره‌ای و تحلیلی در مورد علم پرداخته‌است. «هر دو فیلسوف انتخاب شده در این موردکاوی از چهره‌های شاخص گرایش‌های تحلیلی و قاره‌ای و هم‌عصر محسوب می‌شوند و بنابراین مقایسه ایشان زمینه خوبی را برای آشنایی و فهم برخی تمایزها بین این دو فضا فراهم می‌آورد.» آخرین مطلب دفتر ماهِ این نشریه با هدف آشنایی بیشتر با ادبیات امروزین قاره‌ای دربارۀ علم، ترجمۀ بخشی از فصل ششم کتاب استعاره و فلسفه قاره‌ای از کانت تا دریداست.
استعاره موضوعی است که در این قسمت به عنوان یک شاخص تمیز بین دو جریان در شناخت‌شناسی علم مورد بحث قرار گرفته است. بخش دوم نشریه با عنوان «گنجینۀ مخطوطات» مشتمل بر بخش دوم مقالۀ «شراب روحانی» به قلم مرضیه سلیمانی است. سومین بخش مجله با عنوان «ادب و هنر» مشتمل بر دو نوشتار است. اولی گفت‌وگویی است با مصطفی با مکلیان با نام «راز پنهان» و پس از آن مقالۀ «شرحی بر داستان صیاد و عفریت» به قلم محمدعلی علومی آمده است.
چهارمین بخش مجله «اندیشه و نظر» نام دارد و چهار نوشتار را در بر می‌گیرد. نخستین مطلب گفت‌وگویی است که منوچهر دین‌پرست با شهرام باقری با عنوان «جهان دانشگاهی رویکردی تاریخی به هایدگر ندارد» انجام داده است. سپس انشاءالله رحمتی بخش نخست مقالۀ عبهرالعاشقین به قلم هانری کربن را ترجمه کرده است. هوشنگ شکری مقاله‌ای با نام «تأثیر تصوف بر ایلخانان مغول» نوشته است و در آخرین مقاله این بخش مجتبی جلیلی مقدم «رابطۀ دو اندیشۀ ویتگنشتاین» را واکاوی کرده است.
در بخش کتاب هفتمین بخش از مقالۀ «در آینۀ تذکره‌ها» آمده است. در ادامه منیره پنج تنی گفت‌وگویی با ناصر فکوهی با محوریت «انسان‌شناسی هنر» انجام داده است. همچنین در این بخش چند کتاب فارسی و انگلیسی معرفی شده است. آخرین بخش صدوشانزدهمین شمارۀ نشریه اطلاعات حکمت و معرفت به گزارش مهم‌ترین وقایع حوزۀ اندیشه در یک ماه اخیر اختصاص دارد.
