چهل‌ودومین شمارۀ فصل‌نامه «اندیشه‌های نوین تربیتی» به کوشش دانشگاه الزهرا(س) منتشر شد

پایگاه خبری رب: فصل­‌نامه علمی پژوهشی «اندیشه­‌های نوین تربیتی» به مدیرمسئولی دکتر سعید رضایی شریف‌آبادی و سردبیری دکتر طیبه ماهروزاده به شماره دوم از دورۀ یازدهم رسید. این فصل­‌نامه که در پی اهدافی چون اشاعه و گسترش دانش علوم تربیتی، انتشار یافته‌ها و نظریات جدید و فراهم آوردن زمینه لازم برای تبادل آرا و اندیشه‌ها در مسائل، محورها و ابعاد علوم تربیتی می‌باشد، با همکاری انجمن ایرانی تعلیم و تربیت منتشر می­‌شود. متن کامل هفت اثر پژوهشی این شماره از «اندیشه­‌های نوین تربیتی» در تارنمای رسمی نشریه پیش روی دانش­‌پژوهان قرار گرفته است.

به گزارش خبرگزاری مهر، مشخصات هر یک از این مقالات به شرح زیر است:

نقش متغیرهای کارایی خانواده، حرمت خود، خودکارآمدی و شخصیت در پیش‌بینی انگیزش پیشرفت تحصیلی

محمود نجفی؛ غلام‌رضا دهشیری؛ محمدعلی محمدی‌فر؛ سولماز دبیری؛ نصرت جعفری

این پژوهش با هدف بررسی نقش متغیرهای کارایی خانواده، حرمت خود، خودکارآمدی و شخصیت در انگیزش پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان انجام شده است. روش پژوهش توصیفی- همبستگی بود. جامعه آماری کلیه دانش آموزان مشغول به تحصیل در دوره متوسطه شهر سمنان در سال تحصیلی 1390 بودند. 400 دانش‌آموز دوره دبیرستان از شهر سمنان با روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای انتخاب شدند. پرسشنامه‌های پژوهش شامل پرسشنامه انگیزش پیشرفت تحصیلی بحرانی (1372)، خودکارآمدی شوارزر و جروسالم (1981)، حرمت خود روزنبرگ (1965)، کارایی خانواده نجاریان (1374) و شخصیت آیزنگ- فرم کوتاه (1985) بود. نتایج نشان داد که بین انگیزش پیشرفت تحصیلی با کارآیی خانواده و مؤلفه‌های آن، حرمت خود، برون‌گرایی و خودکارآمدی رابطه مثبت معنادار وجود دارد. همچنین بین روان رنجور خویی با انگیزش پیشرفت تحصیلی رابطه منفی معنادار وجود دارد. نتایج رگرسیون گام‌به‌گام نشان داد که کارآیی خانواده، خودکارآمدی، برون‌گرایی، حرمت خود و روان رنجور خویی به ترتیب نقش مهم و معناداری در تبیین انگیزش پیشرفت تحصیلی دارند. درمجموع این متغیرها 33% از واریانس انگیزش پیشرفت تحصیلی را تبیین می‌کنند. بنابراین، در افزایش انگیزش تحصیلی باید این متغیرها را در برنامه‌ریزی و سیاست‌های آموزشی و پرورشی مدنظر قرارداد.

 

بررسی تأثیر مدارس هوشمند بر اضطراب رایانه، خودتنظیمی و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دبیرستانی و مقایسه آن با مدارس غیرهوشمند

علی‌رضا بخشایش، سیده سمانه جسمانی، سید علی‌رضا افشانی

هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر مدارس هوشمند بر اضطراب رایانه، خودتنظیمی و عملکرد تحصیلی دانش­آموزان دبیرستانی و مقایسه آن با مدارس غیرهوشمند بود. بدین منظور با بهره­گیری از روش علی- مقایسه­ای، اطلاعات با استفاده از 3 پرسشنامه اضطراب رایانه CARS، خودتنظیمی بوفارد و عملکرد تحصیلی درتاج جمع‌آوری شد. جامعه آماری شامل کلیه دانش‌آموزان پایه اول دبیرستان شهر یزد در سال تحصیلی 92-1391 بود. نمونه پژوهش شامل 102 دانش‌آموز مدارس هوشمند بودند که به روش تمام­شماری و 102 دانش‌آموز مدارس غیرهوشمند که به شیوه همتاسازی (بر اساس جنس، تحصیلات والدین و وضعیت اقتصادی) انتخاب شدند. تجزیه‌وتحلیل داده­ها در دو سطح توصیفی و استنباطی انجام شد. یافته­ها نشان دادند که بین مدارس هوشمند و غیرهوشمند در متغیرهای اضطراب رایانه، خودتنظیمی و عملکرد تحصیلی تفاوت وجود دارد. بین متغیرهای خودتنظیمی و عملکرد تحصیلی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد، بین متغیرهای خودتنظیمی و اضطراب رایانه رابطه منفی و معناداری وجود دارد ولی بین اضطراب رایانه و عملکرد تحصیلی رابطه معناداری به‌دست نیامد. در نتیجه کاربرد فناوری جدید در مدارس هوشمند می­‌تواند بسیاری از مشکلات آموزشی را حل کند.

 

بررسی رابطه بین رفتار اطلاع­یابی در وب و تفکر انتقادی مطالعه موردی: دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه الزهرا (س)

امیر غائبی، ربابه امیری پری

هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه رفتار اطلاع‌یابی در وب و مهارت‌های تفکر انتقادی دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه الزهرا (س) در سال تحصیلی 91-1390 بود. این پژوهش به روش کمی و به صورت پیمایشی انجام شد و از طریق نمونه‌گیری طبقه­ای تصادفی، تعداد 212 نفر به‌عنوان نمونه بررسی شدند. ابزار پژوهش دو پرسشنامه آزمون مهارت­های تفکر انتقادی کالیفرنیا فرم ب و پرسشنامه محقق ساخته در ارتباط با رفتار اطلاع‌یابی در وب بر اساس مدل مهو و تیبو (2003) بود. یافته‌ها نشان داد که رابطه معناداری بین مهارت­های تفکر انتقادی و رفتار اطلاع­یابی دانشجویان در وب وجود ندارد و سطح تفکر انتقادی دانشجویان در 8 دانشکده یکسان، اما رفتار اطلاع­یابی آن‌ها متفاوت است. نتایج دیگر پژوهش این بود که دانشجویان به میزان زیادی از اینترنت/وب استفاده می­کنند و در فرایند اطلاع­یابی خود، فعالیت­های متنوعی را به کار می­گیرند. فعالیت­های آن­ها عبارت از شروع (شناسایی موضوع و یافتن منابع)، پیوندیابی، مرور، نظارت، تمایز، استخراج و شبکه‌سازی، تأیید و مدیریت اطلاعات است. همچنین میانگین مهارت‌های تفکر انتقادی 12.87 به دست آمد که نشان از ضعف این مهارت‌ها دارد.

تبیین نقاط قوت و ضعف کاربرد فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) از منظر خاستگاه برنامه درسی

پروین صمدی، مریم احمدی

در این پژوهش نقاط قوت و ضعف کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات از منظر خاستگاه برنامه درسی (تمرکز و عدم تمرکز) بررسی شد. طرح پژوهش در حیطه تحقیقات توصیفی و از نوع زمینه‌یابی بود. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه اساتید و متخصصان برنامه­ریزی درسی دانشگاه­های الزهراء (س)، علامه طباطبایی، تربیت‌معلم، شهید بهشتی، دانشگاه تهران، تربیت مدرس و دانشگاه شاهد را شامل می‌شد که عضو انجمن مطالعات و برنامه درسی ایران بودند که حدود 50 نفر را دربرمی گیرد که از این تعداد 30 نفر به‌عنوان حجم نمونه مکفی به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شد. برای جمع‌آوری نظرات متخصصان برنامه­ریزی درسی از دو پرسشنامه 17 و 25 سؤالی استفاده شد. یافته‌ها نشان داد از جمله عمده­ترین نقاط قوت کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه درسی متمرکز؛ افزایش سرعت دستیابی به اطلاعات مورد نیاز فراگیران، بهبود فعالیت‌های یاددهی – یادگیری بود و نقاط ضعف کاربرد فاوا در برنامه درسی متمرکز؛ کاهش انعطاف‌پذیری در برنامه درسی، محدودیت زمانی در فرایند یادگیری و... بود. همچنین ازجمله عمده‌ترین نقاط قوت کاربرد فاوا در برنامه درسی غیرمتمرکز؛ کاهش نابرابری‌های آموزشی، ایجاد امکان یادگیری شخصی و تجربه دست‌اول، آزادی و استقلال یادگیرنده و... است و از نقاط ضعف کاربرد فاوا در برنامه درسی غیرمتمرکز می‌توان به کمبود امکانات سخت‌افزار (دستگاه‌ها، شبکه‌ها و...) و نرم‌افزاری، کمبود نیروی انسانی متخصص در زمینه نرم‌افزارهای آموزشی کاربردی و... اشاره کرد.

 

الگوی مشاوره‌ای خودپنداره تأله‌محور مبتنی بر مبانی انسان‌شناسی اسلامی (دیدگاه جوادی آملی)

زهراسادات پورسیدآقایی، معصومه اسمعیلی، احمد برج‌علی، کیومرث فرح‌بخش

خودپنداره، انگیزه قوی در رفتار فرد است. عمل و رفتار فرد مطابقت دارد با این‌که او در آن زمان، خویش را چگونه می­بیند. روان شناسان تحولی معتقد هستند باورها و عقاید ایدئولوژیک فرد از عوامل بنیادی در تشکیل خودپنداره ای قوی و منسجم است. با توجه به اینکه مبانی فلسفی و انسان شناختی، اساس شکل‌گیری اعتقادات ایدئولوژیک فرد هستند؛ لذا بررسی مبانی انسان‌شناسی از طریق تأثیرگذاری بر برنامه‌های پژوهشی علوم تربیتی و روان‌شناسی و همچنین به‌طور مستقیم برای اصلاحات پیش برنده نظام آموزشی کمک‌کننده است و می‌تواند به ایجاد زمینه‌ای مناسب برای توسعه مستمر نوآوری‌های آموزشی تبدیل شود و راهبردهای نوآوری آموزشی نیز درصورتی‌که فارغ از بازنگری در زیرساخت‌های نظری باشد تنها تغییرات محدودی را می‌تواند پدید آورد. به همین دلیل محققان در این پژوهش با قرار دادن فلسفه اسلامی (مبانی انسان‌شناسی جوادی آملی) به‌عنوان زیرساخت علوم تربیتی و روان‌شناسی به طراحی الگوی خودپنداره مبتنی بر آن اقدام کرده‌اند؛ تا زمینه برای اصلاحات اساسی و بومی در روان‌شناسی و علوم تربیتی فراهم شود. منبع یا جامعه این پژوهش کلیه کتاب‌های جوادی آملی بود که از سال 1372 تا سال 1391 منتشر شده است. این پژوهش در قالب روش هرمنوتیک [1] انجام شد که از انواع روش‌های کیفی است. نتایج این پژوهش، الگوی مشاوره‌ای خودپنداره تاله محور را متشکل از سه محور اصلی فرایند، محتوا و فنون ارائه داده است که هرکدام نیز شامل زیر مقوله‌های مختص خود است.

 

واکاوی انتقادی رابطه استاد- دانشجو در فرایند پایان‌نامه نویسی؛ از منظر دانشجو: (رشته فلسفه تعلیم و تربیت)

احمد بنی‌اسدی، سعید ضرغامی

این پژوهش با رویکردی کیفی به واکاوی مسائل و معضلاتِ ارتباط دانشجویان با اساتیدِ راهنما و مشاور در فرایند پایان‌نامه نویسی پرداخته است. با توجه به سلطه­خیز بودن این رابطه، روش هرمنوتیک انتقادی برای تحلیل داده‌های پژوهش برگزیده شد. با رعایت کامل اصول اخلاقی و حرفه‌ای پژوهش کیفی، با 14 نفر از دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری رشته فلسفه تعلیم و تربیت که حداقل یک ترم از تصویب پیشنهاد آن‌ها می‌گذشت، مصاحبه‌هایی انجام شد. در نهایت داده‌های پژوهش پیرامون سه مقوله دانشجو، استاد و فضای تعامل استاد و دانشجو تحلیل شد. با توجه به نارضایتی اکثر مصاحبه‌شوندگان از این فرایند، در پایان پیشنهاد شد ضمن تقویت بنیه پژوهشی و مهارتی دانشجویان قبل از درگیر شدن در این فرایند، حیطه اختیارات و وظایف هرکدام از طرفین این رابطه دقیق و شفاف‌تر تبیین شود تا ضمن جلوگیری از سردرگمی‌ها و انتظارات بی‌مورد، زمینه مطالبه‌گری قانونی برای طرفین نیز فراهم آید.

 

رابطه الکسی تایمی و منبع کنترل با تیپ شخصیتی D در دانشجویان

سجاد علمردانی صومعه، فاطمه قربانی

شخصیت تیپ D به عنوان عاملی باعث افزایش آشفتگی‌های روان‌شناختی، مسائل بهداشتی و پیامدهای ناگوار بالینی می‌شود و تأثیرات مخربی بر سلامتی جسمی و روان‌شناختی افراد دارد. هدف پژوهش حاضر، تعیین و ارتباط میزان رابطه الکسی تایمی و منبع کنترل با تیپ شخصیتی D در دانشجویان بود. نمونه موردمطالعه 92 دانشجو (64 دختر و 28 پسر) بود که به روش نمونه‌گیری تصادفی چندمرحله‌ای انتخاب شدند. برای جمع‌آوری اطلاعات از پرسشنامه‌های مقیاس الکسی تایمی تورنتو (بگبی، پارکر و تیلور، 1994)، منبع کنترل (راتر، 1966) و تیپ شخصیتی D (دنولت، 1998) استفاده شد. نتایج همبستگی پیرسون نشان داد بین تیپ شخصیتی D با تفکر معطوف به سطح و منبع کنترل بیرونی رابطه معناداری وجود دارد. همچنین نیز نتایج رگرسیون نشان داد بین الکسی تایمی با بازداری اجتماعی، عاطفه منفی و منبع کنترل بیرونی رابطه معناداری وجود دارد و می‌تواند این مؤلفه‌ها را پیش‌بینی کند. نتایج این پژوهش اهمیت و لزوم توجه به مسئله شناسایی منبع کنترل و هدایت صحیح آن و نوع ابرازگری احساسات افراد و پیشگیری از شیوه‌های نادرست آن را می‌رساند. همچنین این پژوهش سعی دارد تبعات مؤلفه‌های منفی مرتبط با تیپ شخصیتی D را به حداقل برساند.