«پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی» تازه‌ترین دست‌آوردهای علمی پژوهشی را پیش‌روی دانش‌پژوهان قرار داد

پایگاه خبری رب: هشتمین شمارۀ فصل‌نامۀ علمی پژوهشی «پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی» به کوشش دانشگاه پیام نور منتشر شده و متن کامل هفت مقالۀ علمی پژوهشی این شماره در تارنمای رسمی نشریه بارگزاری شد. «پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی» که به مدیرمسئولی دکتر محمدرضا سرمدی و سردبیری دکتر حسین زارع منتشر می­‌شود، در نظر دارد بستری مناسب جهت عرضه تلاش‌های عالمانه در زمینۀ مسائل آموزشی فراهم سازد و از این طریق گستره فعالیت‌های پژوهشی در عرصه آموزش و فرایندهای یادگیری را عمق بیشتری بخشد.

نشریه حاضر در راستای چشم‌انداز برنامه 1404 مبنی بر تلاش در جهت رشد و توسعه بنیه علمی کشور و هم­داستان با تأکید بجا بر اتخاذ راهبردهای پژوهش‌محور در برنامه پنجم توسعه کشور، همت خود را مصروف این امر داشته است که محملی فراهم آورد تا محققین و پژوهشگران مستعد ایرانی مجالی برای تضارب آراء و دادوستد دست‌آوردهای پژوهشی خویش بیابند.

برخی از محورهای پژوهشی نشریه عبارت­اند از: روان‌شناسی شناختی و یادگیری آموزشگاهی، فن‌آوری‌های جدید و یادگیری آموزشگاهی، انگیزش و یادگیری، هنجاریابی و بومی‌سازی ابزارهای مرتبط با یادگیری آموزشگاهی، حافظه، فراموشی و انتقال یادگیری، فنون و روش‌های نوین آموزش و یادگیری، آموزش از دور، آموزش مجازی و یادگیری الکترونیکی، مبانی نظری و فلسفی آموزش و یادگیری، روش‌های نوین ارزشیابی در یادگیری آموزشگاهی، مدیریت کلاس درس، یادگیری و آموزش کودکان استثنایی.

در ادامه به شرح مختصری از مقالات مندرج در شماره جاری این فصل‌نامه پرداخته می­‌شود:

اثربخشی آموزش تکنیک‌های فراشناختی بر خودکارآمدی دانش‌آموزان دختر دبیرستان‌های شهر اصفهان فضل­الله میردریکوند، سعیده سبزیان، هوشنگ گراوند هدف از اجرای این پژوهش، بررسی اثربخشی آموزش تکنیک‌های فراشناختی بر خودکارآمدی دانش‌آموزان است. پژوهش حاضر به شیوه نیمه آزمایشی و با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون و پیگیری با گروه کنترل اجرا شد. جامعه آماری این پژوهش، تمامی ‌دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه در سال تحصیلی 1392-1391 در شهر اصفهان بود که از میان آنان تعداد 40 نفر به روش تصادفی خوشه‌ای انتخاب شدند. ابزار اندازه‌گیری در این پژوهش، برگه اطلاعات جمعیت شناختی و پرسش‌نامه خودکارآمدی شرر (1996) بود. پس از اعمال مداخله پس‌آزمون و بعد از 4 ماه آزمون پیگیری اجرا شد. نتایج حاصل از تحلیل کوواریانس نشان داد که ارائه مداخله مبنی بر آموزش تکنیک‌های فراشناختی باعث افزایش 2/71% خودکارآمدی در مرحله پس‌آزمون و 6/70% این ویژگی در مرحله پیگیری شد. بر اساس یافته­های این پژوهش می­توان نتیجه گرفت ارائه مداخله مبنی بر آموزش تکنیک­های فراشناختی در افزایش میزان خودکارآمدی مؤثر بوده است.   رابطه سبک‌های یادگیری کلب و هیجان‌های مثبت و منفی تحصیلی با یادگیری خودگردان فیروزه سپهریان­آذر، امجد اقبالی این پژوهش با هدف تعیین رابطه سبک‌های یادگیری کلب، هیجان‌های مثبت و منفی تحصیلی با یادگیری خودگردان انجام شده است. روش پژوهش توصیفی و در قالب یک طرح همبستگی است. جامعه آماری، کلیه دانش‌آموزان دبیرستان‌های شهر سقز در سال تحصیلی 93 -1392 بودند. جهت دست­یابی به اهداف پژوهش، تعداد 363 نفر (182 دختر و 181 پسر) با روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای، به‌عنوان نمونه موردمطالعه، از این جامعه انتخاب شدند؛ و از آن‌ها خواسته شد تا به پرسش‌نامه‌های هیجان‌های تحصیلی پکران، گوئتز و فرینزل (2005)، راهبردهای یادگیری خودگردان پینتریچ و دی گروت (1990) و سبک‌های یادگیری کلب (2007) پاسخ دهند. تحلیل داده­ها نشان داد که رابطة بین سبک‌های یادگیری کلب و یادگیری خودگردان، معنادار نیست. رابطة بین لذت از کلاس و امیدواری با یادگیری خودگردان مثبت و معنادار است. همچنین رابطة اضطراب، خستگی و عصبانیت با یادگیری خودگردان منفی و معنادار است. بر اساس نتایج تحلیل رگرسیون گام‌به‌گام، سبک‌های یادگیری و هیجان‌های تحصیلی 29 درصد تغییرات مربوط به یادگیری خودگردان را تبیین می‌کنند. هیجان‌های تحصیلی قادر به پیش‌بینی یادگیری خودگردان هستند که از میان آنها متغیر لذت از کلاس بالاترین قدرت پیش‌بینی‌کنندگی را دارد.

ارتباط خودتنظیمی و تسلط جمعی با به‌زیستی روان‌شناختی

رقیه قربانی، محبوبه فولادچنگ

این پژوهش در صدد پرداختن به یکی از دغدغه‌های نظام‌های آموزشی دنیا، ارتقای بهزیستی و سلامت روان یادگیرندگان است و از آنجا که عوامل فردی و اجتماعی گوناگونی در داشتن احساس بهزیستی تأثیرگذارند، شناسایی متغیرهای مرتبط با این حوزه را ضروری می­داند. هدف از این پژوهش، بررسی رابطة بین ابعاد خودتنظیمی و تسلط جمعی با بهزیستی روان‌شناختی است. روش پژوهش، همبستگی است و بدین منظور تعداد 300 نفر (170 دختر، 130 پسر) از دانش‌آموزان دبیرستانی شهر شیراز به روش تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند و پرسش‌نامه‌های یادگیری خودتنظیمی (بوفارد و همکاران،1995)، تسلط جمعی (هابفول، 2000) و بهزیستی روان‌شناختی (ریف،1989) را تکمیل کردند. نتایج تحلیل یافته‌ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون، بیانگر ارتباط مثبت و معنی‌دار بین ابعاد خودتنظیمی (فراشناخت، شناخت و انگیزش) و نیز تسلط جمعی با بهزیستی روان‌شناختی است. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون چندمتغیری به شیوة گام به گام نشان داد که فراشناخت، انگیزش و تسلط جمعی باهم قادر به پیش‌بینی 26 درصد از تغییرات نمره کل بهزیستی روان‌شناختی هستند. با توجه به ارتباط بین متغیرها و پیش‌بینی بخشی از تغییرات بهزیستی روان‌شناختی به وسیلۀ خودتنظیمی و بخشی به وسیله تسلط جمعی،لازم است معلمان و والدین، هم اهمیت تلاش‌های فردی و هم کمک گرفتن به‌موقع و بجا از اطرافیان را برای دانش‌آموزان مشخص سازند.

 

مدل‌‌یابی روابط بین باورهای هوشی، معرفت‌شناختی و انگیزشی با راهبردهای یادگیری خودتنظیمی دانشجویان دانشگاه پیام‌نور

صمد عابدی، بهمن سعیدی­پور، مهران فرج­الهی، محمدحسن صیف

هدف پژوهش حاضر، بررسی روابط بین متغیرهای باورهای هوشی، باورهای معرفت‌شناختی و باورهای انگیزشی با یکدیگر و نیز نقش آن­ها بر راهبردهای یادگیری خودتنظیمی (راهبردهای شناختی و فراشناختی) دانشجویان دانشگاه پیام‌نور در قالب مدل علّی و به روش تحلیل مسیر است. به منظور آزمون فرضیه‌ها، نمونه‌ای شامل 600 نفر دانشجو از مراکز مختلف دانشگاه پیام‌نور با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای و روش نمونه‌گیری طبقه‌ای به طور تصادفی انتخاب و به پرسش‌نامه خودگزارشی متشکّل از مقیاس‌های باورهای معرفت‌شناختی (شومر، 1993)، خودکارآمدی تحصیلی و راهبردهای یادگیری خودتنظیمی (پینتریچ و دی ‌گروت، 1990)، باورهای هوشی (عبدالفتاح و یتس، 2006) و اهداف پیشرفت (میدلتون و میگلی، 1997) پاسخ دادند. یافته‌ها حاکی از آن است که مدل عِلّی مفروض پس از اصلاح از برازش مناسبی برخوردار بوده و متغیرهای پژوهش در مجموع 29 و 35 درصد از کل واریانس راهبردهای شناختی و فراشناختی را تبیین نمودند. به طور کلی، نتایج نشان داد که باورهای هوشی علاوه بر تأثیر مستقیم، به واسطه باورهای معرفت‌شناختی، اهداف پیشرفت و خودکارآمدی تحصیلی بر راهبردهای یادگیری خودتنظیمی دانشجویان تأثیر غیر مستقیم نیز دارند. همچنین یافته‌ها نشان داد که باورهای هوشی دانشجویان به‌ویژه باورهای هوشی افزایشی می‌توانند با میانجی‌گری باورهای معرفت‌شناختی، اهداف پیشرفت و خودکارآمدی تحصیلی بر راهبردهای یادگیری خودتنظیمی فراگیران و نهایتاً عملکرد تحصیلی آن‌ها مؤثر باشند. لذا، ضروری است که زمینة لازم جهت ارتقاء این باورها از طریق غنی‌تر کردن محیط زندگی و محیط یادگیری و آموزش فراهم گردد.

 

بررسی رابطة صلاحیت‌های حرفه‌ای با توانمندی روان‌شناختی دبیران دورۀ متوسطۀ شهرستان شیروان

محمد فرزانه، جواد پورکریمی، میترا عزتی

این پژوهش با هدف بررسی رابطه صلاحیت‌های حرفه‌ای و توانمندی روان‌شناختی دبیران مقطع متوسطه شهرستان شیروان صورت گرفته است. روش پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوة گردآوری داده‌ها توصیفی از نوع همبستگی است. جامعة آماری شامل کلیه دبیران مقطع متوسطۀ (پسرانه و دخترانه) شهرستان شیروان در سال تحصیلی 94 - 1393 است که تعداد آن‌ها برابر با 329 نفر است که با استفاده از فرمول کوکران، تعداد 177 نفر به ‌عنوان نمونه انتخاب شد. در این پژوهش برای نمونه‌گیری، از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده استفاده شده است. جهت گردآوری داده‌ها از پرسش‌نامه تعدیل‌شده صلاحیت‌های حرفه‌ای کریمی (1388) و پرسش‌نامه توانمندی روان‌شناختی اسپریتزر و میشرا (1997) استفاده شده است.  یافته‌ها حاصل از تحلیل داده­ها نشان داد: 1) وضعیت صلاحیت‌های حرفه‌ای دبیران دوره متوسطه شهرستان شیروان بالاتر از حد متوسط و میانگین فرضی قرار دارد. 2) وضعیت توانمندی روان‌شناختی دبیران مقطع متوسطه شهرستان شیروان بالاتر از حد متوسط و میانگین فرضی قرار دارد. 3) بین شاخص کلی صلاحیت‌های حرفه‌ای و توانمندی روان‌شناختی دبیران دوره متوسطه شهرستان شیروان رابطة مثبت و معناداری وجود دارد (833/0r=). 4) سه مؤلفه صلاحیت فکری، صلاحیت رفتاری و صلاحیت اخلاق حرفه‌ای سهم معناداری در پیش‌بینی توانمندی روان‌شناختی دبیران دارند.

 

 بررسی تأثیر نوع سؤال و سطح پردازش سؤالات در آزمون‌های بازشناسی و یادآوری بر عملکرد حافظه دانشجویان

حسین زارع، محمدرضا سرمدی، مهران فرج­الهی، عثمان آچاک

از آنجایی که ویژگی‌های آزمون، در کنار ویژگی‌های شخصیتی پاسخ‌گویان می‌تواند باعث بهبود بازیابی مطالب باشد این پژوهش، بررسی تأثیر سطح پردازش سؤالات در آزمون‌های بازشناسی و یادآوری بر عملکرد حافظه دانشجویان را مورد هدف قرار داده است. روش تحقیق، آزمایشی با دو عامل (نوع سؤال و سطح پردازش سؤال) است. تعداد 128 نفر به صورت تصادفی طبقه‌ای انتخاب شده و به صورت تصادفی ساده به چهار گروه آزمایشی منتسب شدند. گروه‌ها از نظر تست حافظه بالینی وکسلر تفاوتی با هم نداشتند. ابزار تحقیق شامل محتوای آموزشی درباره فیزیک کوانتومی بود. هر یک از گروه‌ها به تناسب یکی از سؤالات ‌(بازشناسی- سطحی، بازشناسی - عمقی، یادآوری - سطحی، یادآوری - عمقی ) را دریافت کردند. نتایج نشان داد که تأثیر عامل پردازش سؤال بر عملکرد حافظه معنادار است و عملکرد حافظه در سؤالات با پردازش عمیق بهتر از عملکرد در سؤالات با پردازش سطحی است. پیشنهاد می‌شود طراحان آزمون از سؤالات با پردازش عمقی‌تر مخصوصاً در آزمون‌های بازشناسی استفاده نمایند.

 

رابطة ابعاد کمال‌گرایی با اضطراب حالتی/خصلتی در دانش‌آموزان دبیرستانی تیزهوش

سمیه سادات فیروزآبادی

هدف این پژوهش، بررسی رابطة ابعاد کمال‌گرایی با اضطراب حالتی/خصلتی در دانش‌آموزان دبیرستانی (متوسطه دوم) تیزهوش شهر شیراز است. در پژوهش حاضر، 203 نفر دانش‏آموز دبیرستانی (103 دانش‌آموز دختر و 100 دانش‌آموز پسر) شرکت داشتند. داده‏های پژوهش از طریق پرسش‌نامة کمال‌گرایی مثبت و منفی‌تری شورت و همکاران و پرسش‌نامه اضطراب حالتی/خصلتی اسپیلبرگر و همکاران جمع‏آوری گردید و سپس از طریق روش آماری تحلیل رگرسیون چندگانه و آزمون t مستقل مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که رابطة معنادار منفی بین کمال‌گرایی مثبت دانش‌آموزان با اضطراب حالتی و خصلتی وجود دارد و رابطة معنادار مثبتی بین کمال‌گرایی منفی دانش‌آموزان با اضطراب حالتی و خصلتی وجود دارد. همچنین دیگر یافته پژوهش حاکی از این است که دختران و پسران در متغیرهای مورد مطالعه تفاوت معناداری داشتند.

علاقه‌مندان می‌توانند جهت دریافت و مطالعه مقالات این شماره، به این پیوند مراجعه نمایند.