«تأملی بر اخلاق پژوهش در آموزش عالی» پیش روی پژوهشگران قرار گرفت
پایگاه خبری رب: کتاب «تأملی بر اخلاق پژوهش در آموزش عالی»
نوشتۀ حسن اسلامیان، لیلا فرقانی، فاطمه دانشمند و نازیلا ابراهیمی به کوشش نشر
ارسطو و با هم‌کاری سامانۀ اطلاع‌رسانی چاپ و نشر ایران در پیش‌خوان کتاب‌فروشی‌ها
قرار گرفت. این کتاب در 182 صفحه می‌کوشد تا نقشی در راستای گسترش و نهادینه‌کردن
اخلاق پژوهش در جامعۀ علمی کشور ایفا نماید. این اثر با مروری بر اصول اخلاقی
پژوهش، در صدد است تا یک چهارچوب مشخص و قابل درک را برای اخلاق پژوهش ویژۀ پژوهشگران،
اساتید و دانشجویان ترسیم کند.
به گزارش
خبرگزاری مهر، در بین کارکردهای مختلف آموزش عالی، پژوهش از جایگاه ویژه و
ارزشمندی برخوردار است؛ چرا که پژوهش‌ها و یافته‌های آن، اصلی‌ترین وسیله برای
پیشبرد و ارتقاء علوم مختلف می‌باشد. در عصر حاضر، توجه به پژوهش در راستای اعتلای
سطح علمی، در همه مراکز و مؤسسات آموزشی به طور گسترده و روزافزونی مورد توجه قرار
گرفته است اما تحقیق و پژوهش همان طور که می‌تواند در مسیر رشد و اعتلای علمی قرار
گیرد، اگر در مسیر نادرست قرار بگیرد، آسیب‌های جبران‌ناپذیری را بر جای می‌گذارد.
اسلامیان در ضرورت توجه به رعایت اخلاق پژوهش بیان می‌کند: این امر می‌تواند منجر به پیش‌گیری از آسیب‌ها و آفت‌های فعالیت‌های علمی و پژوهشی شده و بسترساز رشد علمی و اخلاقی در جوامع شود. این مدرّس دانشگاه با اشاره به این‌که امر پژوهش، تنها معطوف به نقش پژوهشگر نمی‌باشد و با سایر عناصر پژوهش اعم از روش‌ها، ابزار، شرکت‌کنندگان و... مرتبط است. وی تأکید می‌کند رعایت مسائل اخلاقی در ابعاد مختلف پژوهش، امری ارزشی و مهم است که عدم رعایت آن، تبعات و خسارات اخلاقی و فنی بسیاری را در پی دارد. نویسندگان کتاب معتقدند با شناسایی مؤلفه‌ها و نشان‌گرهای اخلاقی در پژوهش می‌توان چهارچوبی برای هدایت اخلاقی در پژوهش طراحی کرد.
کتاب حاضر با نظر به اهمیت فردِ پژوهشگر به عنوان مهم‌ترین عنصر در پژوهش، از سه زاویه به بررسی وظایف اخلاقی پژوهشگر پرداخته است: وظایف فردی، وظایف در قبال شرکت‌کنندگان در پژوهش و وظایف مرتبط با انتشار نتایج . علاوه بر این‌ها، مسئله اخلاق داوری هم موضوعی مناقشه‌برانگیز و مهم است که زوایای پنهان و آشکار آن در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته است.
کتاب «تأملی بر اخلاق پژوهش در آموزش عالی» در هفت فصل به شرح زیر، اصول اخلاقی پژوهش را مورد بحث قرار می‌دهد:
فصل نخست به بیان «کلیات اخلاق پژوهش» اختصاص داده شده است. نویسندگان کتاب، این فصل را با ذکر معنا و مفهوم اخلاق آغاز نموده و سپس این مفهوم را از نگاه دین اسلام به مخاطب عرضه کردهاند. آنان در ادامه با اشاره به جایگاه و ابعاد اخلاق در آموزش عالی، به بررسی اخلاق پژوهش به عنوان یکی از ابعاد چهارگانه اخلاق درآموزش عالی می‌پردازند. چهار بُعد اساسی برای اخلاق در آموزش عالی بیان شده است که عبارتاند از: اخلاق در مدیریت دانشگاه، اخلاق پژوهش، اخلاق دانشجویی و اخلاق تدریس.
فصل دوم کتاب به «اصول اخلاقی فردی پژوهشگر» می‌پردازد که از جمله این اصول می‌توان به مواردی مانند مسئولیت حرفه‌ای، امانت‌داری، حقیقت‌جویی، نقدپذیری، تهذیب نفس، شک علمی، ژرف‌نگری و دقت، آشنایی با روش متناسب با موضوع و ... اشاره کرد.
در فصل سوم، دربارۀ «اصول اخلاقی مرتبط با شرکت‌کنندگان پژوهش» توضیح داده شده است. بسته به این‌که آزمودنی‌های پژوهش انسان، حیوان یا گیاه باشد، باید اصول اخلاقی متناسب با آن به کار گرفته شود که این فصل از کتاب به شرح این اصول می‌پردازد.
«اصول اخلاقی مرتبط با انتشار نتایج پژوهش» در فصل چهارم مورد بحث قرار گرفته است. برخی از اصول مطرح شده در کتاب عبارتند از: صداقت، بی‌طرفی، پای‌بندی به عنصر زمان، ارجاع و استناد به منابع مورد استفاده، استناد به منابع معتبر، ارسال موازی، ارسال مجدد و ... .
فصل پنجم با پرداختن به «اصول اخلاقی داوری مقالات»، وظایف اخلاقی داوران را یادآوری می‌کند. نویسندگان کتاب ضمن اشاره به اهمیت و جایگاه داوری مقاله‌های علمی، مسئولیت‌های اخلاقی داوران را از دیدگاه پولاک (1995) و بنویس، کرک و هال (2003) بیان می‌کنند.
نویسندگان در فصل ششم، بحث «نوع‌شناسی دیدگاه‌های مرتبط با اخلاق پژوهش» را مطرح کردهاند؛ این دیدگاه‌ها عبارتند از:
الف) دیدگاه‌هایی که بر اصول اخلاق فردی پژوهشگر تاکید داشته‌اند.
ب) دیدگاه‌هایی که بر اصول اخلاق پژوهشی رفتار با شرکت‌کنندگان پژوهش تأکید داشته‌اند.
ج) دیدگاه‌هایی که بر اصول اخلاق پژوهشی مرتبط با ارائه و انتشار یافته‌های تحقیقات تأکید داشته‌اند.
در نهایت، کتاب با عنوان‌کردن موازین، مرام‌نامه و آیین‌نامۀ اخلاق پژوهش در نظام آموزش عالی کشور در فصل هفتم به پایان می‌رسد.
علاقه‌مندان می‌توانند این کتاب را با بهاء 85000 ریال از طریق تماس با مرکز پخش به شماره‌های 35096146-35096145-051 تهیه نمایند.
