ویژه‌نامۀ علوم تربیتی ماهنامه «معرفت» نشر یافت
پایگاه خبری رب: به گزارش خبرگزاری مهر، دویست‌ونهمین شماره ماهنامه علمی ترویجی معرفت در قالب ویژه‌نامه‌ای با مقاله‌های تربیتی نشر یافت.
ماهنامه معرفت، نتیجه تلاش‌های علمی دانش‌ورزان و پژوهش‌گران مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) است که با سردبیری ابوالفضل ساجدی (عضو هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی) و با اشراف آیت‌الله محمدتقی مصباح‌یزدی منتشر می‌شود.
در این شماره از معرفت که بهار 1394 منتشر شد،10 مقاله در حوزه علوم تربیتی به چاپ رسیده و چکیده آن‌ها در سامانه نشریات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است. مقالات مندرج در این شماره به شرح زیر است:
نقش ایمان و کفر در سعادت و شقاوت انسان
این ویژه‌نامه با مقاله‌ای از آیت‌الله محمدتقى مصباح‌یزدی آغاز می‌شود. ایشان در این مقاله اشاره می‌کنند: سعادت حقیقى انسان در گرو ایمان و عمل صالح است. اگر انسان ایمان داشته باشد، اعمالش پذیرفته مى‌شود و در غیر این صورت، از سعادت اخروى محروم خواهد بود. دلبستگى به زندگى دنیایى موجب مى‌شود که انسان نعمت‌هاى خدا را محدود به نعمت‌هاى مادى ببیند. از این‌رو، وقتى به نعمتى مى‌رسد، مى‌پندارد خدا به او عنایت کرده، اما وقتى از آن محروم مى‌شود، مى پندارد که مورد بى‌مهرى خدا قرار گرفته است. این در حالى است که نعمت‌هاى معنوى از جمله ایمان به ولایت و معرفت و محبت، نعمت‌هاى اصلى خداى متعال هستند و با نعمت‌هاى مادى قابل قیاس نیستند.
بازیابى اصول تربیت فرهنگى از آموزه‌هاى اسلامى
نویسندگان این مقاله حسن نجفى، کارشناس ارشد مطالعات برنامه درسى دانشگاه شاهد، رضا وفایى کارشناس‌ارشد مطالعات برنامه درسى دانشگاه شاهد و دکتر رضا جعفرى‌هرندى، استادیار گروه علوم تربیتى دانشگاه قم هستند.
هدف پژوهش حاضر، شناسایى و بررسى تعدادى از اصول تربیت فرهنگى است که در آیات قرآن کریم و آموزه‌هاى معصومان(علیهم‌السلام) مشهود بوده است. روش انجام پژوهش توصیفى تحلیلى بوده و به منظور گردآورى داده‌هاى لازم براى دستیابى به اهداف پژوهش، متون موجود و مرتبط با موضوع پژوهش با استفاده از فرم‌هاى فیش‌بردارى از منابع گردآورى و با شیوه کیفى مورد تحلیل قرار گرفته است. یافته‌ها حاکى از آن هستند که دین اسلام با دارا بودن جهان‌بینى ویژه‌اى، به دنبال ارائه اصول، آداب و دستورالعمل‌هاى زیست فرهنگى توأم با معنویت است.
تحلیل و بررسى مسئله دوستى در روایات
نویسندگان این مقاله محمدعلى شکرى‌نیا، دانشجوى دکترى فلسفه تعلیم و تربیت اسلامى در پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و دکتر سیدعلى حسینى‌زاده استادیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه هستند.
در این مقاله، سعی شده است با روش تحلیل عقلى و استنباط منطقى، دیدگاه اسلام در باب مسئله دوستى از طریق بررسى روایات معصومان(علیهم‌السلام) تبیین شود. در خصوص فلسفه دوستى، متناسب و همسو با روایات، دو الگوى «مدنى» و «هستى‌شناختى» مطرح گردیده است که بر اساس آن رابطه دوستى، یک ضرورت براى تحقق حیات مطلوب اجتماعى و حرکت انسان به سوى کمال و سعادت نهایى، بر مدار توحید تلقى شده است. این دو الگو، به کارکرد حمایتگر دوستى در تأمین نیازهاى جسمى، مادى، روانى و اجتماعى، و کارکرد هدایتگر آن در مسیر توحید و بندگى اشاره دارند. روایات با تأکید بر اهمیت تحقیق و آزمون در انتخاب دوست، روش‌ها و معیارهایى را براى این اقدام برشمرده‌اند و راه‌کارهایى براى تداوم و تقویت پیوند دوستى ذکر کرده‌اند. همچنین در روایات، سلسله مراتبى از روابط دوستى ترسیم شده است که در بالاترین مراتب آن، دوستى با انبیا و معصومان(علیهم‌السلام) و اولیاى الاهى قرار دارد.
«عالم انسان دینى»؛ رهیافت اثربخشى فعالیت‌هاى معلمان تربیت دینى و اخلاقى
این مقاله توسط مهدیه کشانى، دانشجوى دکترى فلسفه تعلیم و تربیت اسلامى و دکتر سیدحمیدرضا علوى، استاد دانشگاه شهید باهنر کرمان نگاشته شده است.
مفاهیم اخلاقى در آیینه داستان‌هاى ترجمه‌شده براى کودکان و نوجوانان
این مقاله را دکترمهدى محمدى، استادیار علم اطلاعات و دانش‌شناسى دانشگاه قم با همکاری فریده سیفى، کارشناس‌ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسى دانشگاه قم به انجام رسانده است.
در این مقاله به منظور بررسى مفاهیم اخلاقى در داستان هاى ترجمه اى منتشره شده بین سال‌هاى 1385ـ 1389مورد بررسی قرار گرفت و در یک پژوهش پیمایشى تعداد 254 عنوان از کتاب‌هاى منتخب شوراى کتاب کودک مورد مطالعه قرار گرفتند. یافته‌ها نشان داد که 7/71 درصد کتاب‌ها توسط زنان و 2/27 درصد توسط مردان ترجمه شده‌اند. در 3/16 درصد از آثار على رغم آن‌که آثار تصویرى بودند، نام تصویرگر قید نشده بود. بررسى موضوعى آثار نشان داد که بیش از نیمى از آن‌ها بیان مفاهیم اخلاق فردى همچون مهربانى با حیوانات، راست‌گویى، امانت دارى، و... براى کودکان و نوجوانان بیان کرده بودند. در بین موضوعات مرتبط با اخلاق فردى، مهربانى با حیوانات، در بین مباحث اخلاق خانوادگى کمک به پدر و مادر و در حوزه اخلاق اجتماعى، کمک به دیگران بالاترین فراوانى را به خود اختصاص داده بودند.
روش‌هاى آموزشى از منظر قرآن کریم
این مقاله به همت مژده علی‌زاده، کارشناس‌ارشد فلسفه تعلیم و تربیت اسلامى دانشگاه شهید باهنر کرمان و دکترسیدحمیدرضا علوى نوشته شده است.
از دیگر روش هاى غیرمستقیم مى‌توان روش تصویرسازى ذهنى را نام برد.
نقش قصه در آموزش مفاهیم دینى
این مقاله به قلم الیاس بیگدلى، دانشجوى دکترى مشاوره دانشگاه علامه طباطبایى و دکتر طاهره الاهى، استادیار گروه روان‌شناسى دانشگاه زنجان نوشته شده است.
این مقاله به روش توصیفى ـ تحلیلى و با هدف بررسى نقش و اهمیت قصه در آموزش مفاهیم دینى، میزان هماهنگى اصول آموزشى حاکم بر قصه و مفاهیم دینى و شناسایى مفاهیم که از طریق زبان قصه قابل آموزش است انجام شد. همچنین اصول حاکم بر قصه و مطابقت آن‌ها با اصول حاکم بر آموزش مفاهیم دینى مورد بررسى قرار گرفت. در نهایت، آموزه‌ها و مفاهیمى که با زبان قصه مى‌توان به بهترین وجه آموزش داد با ذکر نمونه‌هاى قرآنى و به مدد آیات و روایات، واکاوى و مشخص گردید. با اطمینان مى‌توان گفت که قصه گویاترین زبان آموزشى مفاهیم و آموزه‌هاى دینى و قرآنى است که باید در امر تعلیم و تربیت دینى بیش از پیش مورد توجه اولیا، مربیان، معلمان، استادان و صاحب نظران قرار گیرد.
راه‌کارهاى انتقال ارزش هاى دینى به کودکان دبستانى
نویسندگان این مقاله سیدحسین فتوحى‌دانش، آموخته سطح سه حوزه علمیه قم و دکتر سیدمحمدرضا موسوى‌نسب استادیار مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(ره) هستند.
بى شک، ارزش‌هاى دینى زمینه‌ساز تعالى و سعادت دنیوى و اخروى انسان‌ها مى‌باشند. انتقال و آموزش این ارزش‌ها به نسل هاى امروز و آینده از دغدغه‌هاى مهم جوامع دینى است. نهاد آموزش و پرورش از مهم‌ترین نهادهایى است که در انتقال ارزش‌ها نقش مهم و اساسى را بر عهده دارد. نتایج پژوهش که بر پایه مطالعات اسنادى و به روش توصیفى ـ تحلیلى است، نشان داد: با توجه به ویژگى‌هاى روحى و روانى کودکان، باید به پرورش جنبه‌هاى شناختى، رفتارى و عاطفى کودکان پرداخت و بر این اساس نیز انگیزه متربیان را به یادگیرى آموزه‌هاى دینى و انجام آن برانگیخت. استفاده از زبان داستان، قصه، تمثیل و بهره‌گیرى از روش پرسش و پاسخ، تمرین و تکرار، تشویق و غیره از کارآمدترین روش‌ها در انتقال و توسعه ارزش‌ها مى‌باشد.
آسیب‌هاى اخلاقى رابطه پسر و دختر
دکتر على احمدپور، عضو هیئت علمى گروه معارف اسلامى دانشگاه محقق اردبیلى این مقاله را به انجام رسانده است و در مقاله حاضر به بررسی این موضوع می‌پردازد که یکى از روابط آسیب‌زا و مخربى که جامعه ما را تهدید مى‌کند، رابطه پنهانى و ناسالم بین دو جنس مخالف است. از دیدگاه دین مقدس اسلام، زنان و مردان در جامعه مى‌توانند با رعایت حدود شرعى با یکدیگر برخورد و تعامل داشته باشند و در عین حال، حریم یکدیگر، حیا و عفت خود را نیز حفظ کنند و از روابط پنهانى خوددارى کنند. هدف پژوهش حاضر که به روش توصیفى ـ تحلیلى صورت گرفته، بیان آسیب‌هاى اخلاقى روابط پنهانى بین پسر و دختر و دلایل مخالفت دین مقدس اسلام با این گونه دوستى‌ها است و راه‌کارهاى پیش‌گیرى و برون رفت از این معضل اجتماعى را مطرح مى‌کند. یافته‌هاى تحقیق نشان مى‌دهد که افزایش بى اعتمادى و سوءظن، فروپاشى خانواده، احساس گناه، تأخیر در ازدواج، بى‌عفتى و آبروریزى، سلب کرامت انسانى و تسلط شیطان، از مهم ترین آسیب‌هاى روابط پنهانى دختر و پسر مى‌باشد.
دیدگاه اسلام و پیشوایان دینى در مقابله با کودک آزارى و خشونت علیه کودکان
نویسندگان این مقاله فائزه پیمان‌پاک، کارشناس ارشد مشاوره خانواده دانشگاه شهید بهشتى، پریسا پورعلم‌دارى، کارشناس ارشد مشاوره خانواده دانشگاه شهید بهشتى و دکترشهلا پاکدامن، عضو هیئت علمى گروه روان‌شناسى دانشگاه شهید بهشتى هستند.
پژوهش حاضر از یک سو، مصادیق، علل و آثار پدیده کودک‌آزارى را بیان کرده و از سوى دیگر، به بررسى نظر اسلام، سیره معصومان(علیهم‌السلام) و مراجع عظام در این مورد پرداخته است. این مطالعه از نوع کیفى است و از روش تحقیق توصیفى و اسنادى استفاده کرده است. از نظر اسلام، خشونت و آزار، بخصوص در رابطه با مسائل تربیتى و در رابطه با انسان‌هایى که خداوند به آنان شخصیت و کرامت عطا فرموده، از جمله کودک، ممنوع است. والدین حق ندارند به هیچ بهانه‌اى صدمه‌اى جسمى یا روحى به کودک وارد کنند. نکته بسیار جالب توجه این است که این حمایت‌ها از حقوق کودکان در قرآن و سیره اهل‌بیت(علیهم‌السلام) زمانى مطرح شده که هیچ نهاد، سازمان یا کنوانسیون بین‌المللى براى دفاع از حقوق کودکان وجود نداشته است. اسلام با در نظر گرفتن همه نیازهاى کودکان و دفاع از آن، زمینه را براى رشد و پیشرفت آنان در همه جنبه‌ها فراهم آورده است. ازاین رو، براى جلوگیرى از پدیده کودک‌آزارى که متأسفانه امروزه در جوامع جهانى گسترش یافته، استفاده از تعالیم دینى و نظر کارشناسان مذهبى در زمینه نحوه رفتار با فرزندان و چگونگى تعلیم و تربیت آنان ضرورى به نظر مى‌رسد.
