سی‌وششمین خبرنامه پُرسا به بودجۀ ۳هزار میلیاردیِ آموزش‌وپرورش در ناکجا آباد می‌پردازد
پایگاه خبری رب: سرویس آموزش و پرورش عیارآنلاین، در شماره سی‌وششم از خبرنامه «پُرسا»، به بررسی سخنان دکتر فانی در همایش «تحول بنیادین نظام تعلیم‌وتربیت در دولت تدبیر و امید»، آخرین وضعیت نقشۀ راه اجرای سند، وصول بودجه ۳هزار میلیاردی آموزش و پرورش و تعیین شیوۀ نهایی هدایت تحصیلی پرداخته است.
حرف‌های تحولی مردان تدبیر و امید
هفته گذشته همایشی با عنوان «تحول بنیادین نظام تعلیم و تربیت در دولت تدبیر و امید» با حضور وزیر آموزش و پرورش برگزار شد. انتظار می‌رفت که محور این همایش سند تحول بنیادین و تشریح مقدمات اجرای آن به‌ویژه نقشه راه اجرای سند تحول باشد؛ اما چنین نبود.
دکتر فانی در این همایش به تشریح «مدرسه‌محوری» به عنوان یکی از رویکردهای فعلی آموزش و پرورش پرداخت. به عقیده وی اساس و محور تحول در آموزش و پرورش را باید در مدرسه جستجو کرد و «تمرکززدایی» و «تفویض اختیار» دو شرط اصلی این تحول است. چهاربند، مدیر کل آموزش و پرورش شهر تهران، یکی دیگر از مدعوین این همایش بود. وی نیز مدرسه‌محوری را مورد تأکید قرار داد و اینکه نگاه به مدرسه از «مجری برنامه‌ها» به «مولد فرصت‌های تربیتی» باید تغییر کند.
محوریت یافتن مدرسه در نظام آموزشی و حتی در محله، از جمله رویکردهایی است که سند تحول بنیادین آموزش و پرورش دنبال می‌کند و برخی از سخنرانان این همایش نیز به تکرار آن پرداختند. اما نکته‌ای که کمتر به آن پرداخته شد، الزامات تحقق این ایده با توجه به واقعیت‌های مدارس کشور است. محوریت مدرسه می‌طلبد که مدیر و معلمان نیز شایستگی و توانمندی لازم برای مدیریت مدرسه و محله داشته باشند، اما آیا واقعاً مدیران و معلمان برای این امر آموزش دیده‌اند؟
نقشه راه کجاست؟ حکایت یک سند سرگردان
به رغم رونمایی از نقشه راه سند تحول در مرداد ۹۴ و با گذشت ۱۳۶روز از وعده وزیر مبنی بر تصویب نقشه راه، باز هم از تصویب نقشه راه اجرای سند خبری نیست. نسخه پیش‌نویس رونمایی شده‌ی نقشه راه نیز هنوز منتشر نشده است و گویا انتشار خبر تکمیل این نقشه راه –آن هم پیش از دیدار با رهبری- بیشتر برای کاهش برخی فشارها بوده است وگرنه چنین تعللی چندان قابل توجیه نیست.
جالب اینکه در هفته گذشته، نوید ادهم، دبیر کل شورای عالی آموزش و پرورش، در یک گفتگو به نکته‌ای اشاره نمود که به نظر می‌رسد با گفته وزیر آموزش و پرورش مبنی بر تهیه نقشه راه سند همخوانی ندارد. نوید ادهم با گذشت حدود شش ماه از خبر وزیر مبنی بر پایان تدوین نقشه راه، اکنون اعلام نموده که تدوین و تنظیم نقشه راه سند تحول مراحل نهایی خودش را سپری می‌کند! وی ابراز امیدواری نمود که تدوین برنامه‌های زیرنظام‌های سند نیز اردیبهشت سال ۹۵ به اتمام برسد!
لازم به یادآوری است که برنامه‌های زیرنظام‌های سند تحول، جزئی از نقشه راه است و بر اساس سند تحول باید یک سال بعد از تصویب آن (یعنی نهایتاً تا سال ۹۱) تدوین و تصویب می‌شد[۱] که به جز برنامه درسی ملی، سایر زیرنظام‌ها هنوز برنامه‌ای ندارند. بنا به روند پیش‌بینی شده سند تحول، تهیه برنامه زیرنظام‌ها مقدمه تدوین نقشه راه محسوب می‌شوند. طبیعتاً در صورتی که فانی پایبند به روند سند باشد، باید ابتدا برنامه زیرنظام‌های سند را تدوین و بعد از آن نقشه راه را تهیه نماید. این در حالی است که نقشه راه آماده شده اما برنامه زیرنظام‌ها به مرحله نهایی نرسیده است.
۳ هزار میلیارد تومان بودجه آموزش و پرورش به کجا رسید؟
مجلس شورای اسلامی سال گذشته و در جریان تصویب قانون بودجه ۹۴، حدود ۳ هزار میلیارد تومان به صورت تبصره به اعتبارات آموزش و پرورش افزود . اعتباراتی که از صرفه‌جویی در هزینه‌های شرکت‌های بزرگ اقتصادی و بانک‌ها و نیز دریافت مالیات از برخی نهادهای پردرآمد به جیب آموزش و پرورش سرازیر می‌شد. در زمان تصویب این تبصره‌ها نیز برخی از کارشناسان از دشواری وصول این قبیل اعتبارات سخن گفته و اشاره می‌کردند که سازوکار جذب چنین اعتباری مبهم است و مشخص نیست چه میزان از تحقق آن یابد تا بتوان بر اساس آن برنامه‌ریزی نمود. با این حال برخی از نمایندگان بر این باور بودند که جدیت وزارت آموزش و پرورش در مطالبه اعتبارات خود از خزانه، موجب دریافت مبالغ مذکور خواهد شد.
در حالی که حدود ۶ ماه از زمان ابلاغ قانون بودجه ۹۴ می‌گذرد، اما خبری از وصول این اعتبار نیست، اما همچنان رئیس و نایب رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس از وصول آن سخن می‌گویند. با این اوضاع و احوال به نظر می‌رسد دریافت رقم مذکور چندان هم آسان نباشد، به ویژه اینکه بررسی راه‌های وصول آن به «کمیته رسیدگی به معیشت معلمان» سپرده شده است. اظهارات رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی نیز در این باره مأیوس‌کننده است. وی اعتقاد دارد که تعهدات مالی بخش‌های غیردولتی یا درآمدهای ناشی از کشف قاچاق دخانیات و امثال آن در بودجه سالیانه آموزش و پرورش چشم پُرکُن است، ولی هیچ‌کدام از این تعهدات لازم‌الاجرا محسوب نمی‌شوند و بسیاری از آن‌ها قابل وصول نیست.
زنگ خطر هدایت تحصیلی به صدا درآمد…
تغییر پایه‌های تحصیلی کم‌کم به موعد انتخاب رشته تحصیلی می‌رسد و هنوز نظام هدایت تحصیلی تعیین نشده است. اسفندماه سال ۹۳ بود که علی‌اصغر فانی از تشکیل کمیته‌ای برای تعیین تکلیف شیوه هدایت تحصیلی در دوره متوسطه خبر داد. وی ابراز امیدواری کرده بود که مسئله هدایت تحصیلی و تعیین وضعیت شاخه‌ها و رشته‌های دوره دوم متوسطه تا پایان تابستان ۹۴ نهایی شود.
عیسی‌مراد، مدیرکل امور تربیتی و مشاوره آموزش و پرورش، نیز در چهارمین نشست این کمیته در اوایل تابستان ۹۴، اعلام نمود که «قصد ما این است که در این کمیته در یک دوره سه‌ماهه به جمع‌بندی‌هایی رسیده و آن را به مسئولان انتقال دهیم». هفته گذشته، یکی دیگر از جلسات کمیته مذکور برگزار شد، اما شیوه نهایی هدایت تحصیلی و ترکیب رشته‌های دوره متوسطه باز هم مشخص نشد.
قابل تأمل اینکه به نظر می‌رسد تعیین شیوه هدایت تحصیلی توسط گروه دیگری از کارشناسان وزارتخانه نیز پیگیری می‌شود. اوایل بهار ۹۴، معاون آموزش متوسطه به تشریح یکی از طرح‌های پیشنهادیِ اصلی در رابطه با ترکیب رشته‌ها و شیوه هدایت تحصیلی پرداخت و تأکید نمود که این پیشنهاد در دست مطالعه قرار دارد و تصمیم‌گیری نهایی در مورد آن، با شورای عالی آموزش و پرورش است. جالب اینکه که حدود دو ماه بعد (تیرماه ۹۴)، مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارتخانه از جمع‌بندی طرح هدایت تحصیلی در قالبی غیر از آنچه معاون آموزش متوسطه مطرح کرده بود، سخن گفت!
گذشته از برخی ناهماهنگی‌ها در برنامه‌ریزی‌های وزارت آموزش و پرورش از جمله در تدوین نظام‌نامه هدایت تحصیلی، تأخیر در تدوین این نظام‌نامه و ترکیب پایه‌های تحصیلی زنگ خطر را برای وزارتخانه به صدا درآورده است. زنگ خطری که با شروع سال تحصیلی و نزدیک شدن موعد انتخاب رشته دانش‌آموزان پایه نهم، صدای آن بلندتر می‌شود.
پی‌نوشت:
[۱] فصل هفتم از سند تحول بنیادین آموزش و پرورش.
هاشمی